Dunia ya leo inakabiliwa na changamoto kubwa za migogoro ya kijamii, kisiasa, na kiuchumi. Mizozo ya kimataifa, itikadi kali, ubaguzi wa rangi na dini, na migawanyiko ya kisiasa imeifanya jamii ya binadamu kuwa katika hali ya taharuki na mashaka ya kila mara. Katika muktadha huu, Umoja wa Mataifa ulitangaza Mei 16 kila mwaka kuwa Siku ya Kimataifa ya Kuishi Pamoja kwa Amani (International Day of Living Together in Peace). Lengo ni kuhimiza mshikamano, ustahimilivu, maelewano na utamaduni wa amani miongoni mwa mataifa, watu na jamii.

Makala hii itachambua kwa kina umuhimu wa siku hii kwa jumla, na kisha kuangazia kwa undani nafasi ya Afrika katika kuenzi siku hii na changamoto zake, mafanikio yake, pamoja na mapendekezo ya kuimarisha kuishi pamoja kwa amani katika bara hili.

Asili ya Siku ya Kuishi Pamoja kwa Amani : Siku hii ilipitishwa rasmi na Umoja wa Mataifa mnamo Desemba 2017 kupitia Azimio Na. A/RES/72/130. Umoja wa Mataifa ulitambua kuwa amani ya kudumu haiwezi kufikiwa bila kukuza uvumilivu, mshikamano, heshima ya tamaduni tofauti, na ushirikiano kati ya watu wa imani mbalimbali na historia tofauti.

Maana ya Kuishi Pamoja kwa Amani : Kuishi pamoja kwa amani kunamaanisha:

• Kukubali utofauti wa watu: wa rangi, dini, lugha, kabila, jinsia n.k.
• Kudumisha mazungumzo ya wazi baina ya jamii tofauti.
• Kujenga jamii zenye misingi ya usawa, haki na mshikamano.
• Kupinga ubaguzi, chuki, na ghasia za aina yoyote.
• Kutoa nafasi kwa elimu ya amani na malezi ya heshima ya utu wa mwanadamu.

Umuhimu wa Siku hii kwa Dunia : Katika enzi hii ya utandawazi na teknolojia ya habari, mawasiliano yamerahisishwa lakini pia migawanyiko imeshamiri. Siku hii inatoa:

• Fursa ya kujitathmini kama jamii kuhusu nafasi ya amani.
• Muda wa kujifunza na kusherehekea tofauti zetu kama nguvu.
• Jukwaa la kuhamasisha sera za kitaifa na kimataifa zinazojenga umoja.
• Uhamasishaji wa vijana na taasisi za kiraia kuhusu wajibu wao wa kujenga jamii salama.

Afrika na Maana ya Kuishi Pamoja kwa Amani: Bara la Afrika lina historia ndefu ya maisha ya kijumuiya, mshikamano, na utamaduni wa kuheshimu wazee na kutatua migogoro kwa mazungumzo. Hata hivyo, Afrika imekumbwa pia na migogoro ya ndani kama:

• Vita vya wenyewe kwa wenyewe (DRC, Sudan, Somalia, Mali).
• Mivutano ya kikabila (Burundi, Rwanda, Ethiopia).
• Ugaidi (Boko Haram, Al-Shabaab, IS).
• Ukosefu wa haki za kisiasa na kijamii.

Kwa hivyo, kuenzi siku hii ni muhimu zaidi kwa bara hili lenye fursa na changamoto kubwa.

Nafasi ya Afrika katika Kuendeleza Amani: Afrika kupitia Umoja wa Afrika (AU) imeweka sera na mikakati ya:

• Kusuluhisha migogoro kupitia Baraza la Amani na Usalama.
• Kukuza utawala bora, haki za binadamu, na demokrasia.
• Kuanzisha ajenda ya "Silaha Kimya" (Silencing the Guns by 2030).

Mataifa kama Rwanda yameanzisha taasisi za maridhiano kama Gacaca; Afrika Kusini ilianzisha Tume ya Ukweli na Maridhiano baada ya ubaguzi wa rangi. Hii inaonyesha nia ya Afrika kuishi pamoja kwa amani.

Changamoto Zinazoathiri Kuishi Pamoja Afrika:

• Ukabila na chuki za kijamii.
• Umasikini unaoendeleza migogoro ya rasilimali.
• Elimu duni kuhusu haki na demokrasia.
• Itikadi kali za kidini na kisiasa.
• Uingiliaji wa mataifa ya nje unaochochea migogoro.

Umuhimu wa Elimu ya Amani: Elimu ni silaha muhimu ya kupambana na chuki na kuimarisha maelewano. Elimu ya amani:

• Hujenga tabia ya heshima, uvumilivu na mazungumzo.
• Huwafanya vijana kuwa mabalozi wa amani.
• Hupunguza ushawishi wa vikundi vya kigaidi.

Nafasi ya Dini na Tamaduni: Afrika ina jamii za kidini zenye ushawishi mkubwa. Makanisa, misikiti na taasisi za jadi zina nafasi ya:

• Kuelimisha kuhusu kuishi kwa maelewano.
• Kupinga hotuba za chuki.
• Kukuza maridhiano baada ya migogoro.

Jukumu la Vijana: Vijana ni zaidi ya 60% ya watu wa Afrika. Wanapaswa:

• Kupewa nafasi katika uongozi wa jamii.
• Kuwezeshwa kiuchumi na kielimu.
• Kuandaliwa kuwa wajenzi wa jamii za amani na mshikamano.

Mapendekezo ya Kuimarisha Kuishi Pamoja kwa Amani:

• Serikali zitenge bajeti za program za amani.
• Elimu ya uraia ifundishwe shuleni.
• Wanahabari wapewe mafunzo ya uandishi wa amani.
• Asasi za kiraia zishirikiane na serikali kujenga utamaduni wa maelewano.
• Vijana wawezeshwe na kuhusishwa katika majukwaa ya maamuzi.

Hitimisho: Siku ya Kimataifa ya Kuishi Pamoja kwa Amani ni fursa adhimu kwa Afrika kujitafakari na kujitahidi kujenga jamii jumuishi, zenye mshikamano, zinazokumbatia utofauti na kuimarisha haki na usawa. Afrika ina uwezo, historia, na tamaduni zinazoweza kuongoza dunia katika kuishi kwa amani kama zitahifadhiwa na kuendelezwa.

Kwa pamoja, tuitumie Mei 16 kama jukwaa la mageuzi ya fikra na matendo kwa ajili ya Afrika iliyo na mshikamano, maelewano na matumaini mapya kwa vizazi vijavyo.

Marejeo:

1. United Nations Resolution A/RES/72/130
2. African Union Peace and Security Council Reports
3. UNESCO Culture of Peace Programme
4. Agenda 2063 of the African Union
5. Amnesty International Africa Reports
6. Human Rights Watch – Africa Section
7. Taasisi ya Mwalimu Nyerere: Ripoti za Amani na Maelewano
8. Chuo Kikuu cha Afrika Mashariki – Machapisho ya Amani
9. Baraza la Taifa la Usuluhishi Rwanda – Gacaca Publications
10. Idara ya Elimu ya Amani – AU, IGAD, ECOWAS