Utangulizi

Vita vya Oktoba 1973, vinavyojulikana pia kama Vita vya Tishreen au Vita vya Kiarabu vya Israili vya Oktoba, vilikuwa moja ya matukio makubwa ya kisiasa na kijeshi katika karne ya 20. Vita hivi havikuwa tu mapambano ya kijeshi kati ya Misri na Syria dhidi ya Israeli, bali vilikuwa pia mapambano ya heshima, utambulisho, na imani ya kitaifa kwa Waarabu na Waislamu. Katika muktadha huu, Al-Azhar al-Sharif, chuo kikuu cha Kiislamu kongwe duniani na kimbilio la uhalisia wa dini, lilicheza jukumu kubwa siyo tu katika kuelimisha umma, bali pia kuwasha roho ya jihad ya kitaifa na kimaarufu ambayo ilipelekea ushindi wa kihistoria mnamo tarehe 6 Oktoba 1973.

Al-Azhar, kupitia wanazuoni wake, mihadhara yake, khutuba zake, na nafasi yake kama mwalimu wa ulimwengu wa Kiislamu, ulijitokeza kuwa nguzo ya kiroho na kimaadili iliyoimarisha ari ya wanajeshi na raia, na kuunganisha vita hivi na dhana ya haki ya kutetea ardhi na utu. Makala hii itajadili kwa kina nafasi ya Al-Azhar na wanazuoni wake katika ushindi wa Oktoba, ikielezea historia, mchango wa kielimu na kiroho, na athari zake katika ulimwengu wa Kiarabu na Kiislamu.

1. Muktadha wa Kihistoria kabla ya Vita

Baada ya kushindwa kwa Waarabu katika vita vya Juni 1967, ambavyo vilijulikana kama Naksa (kuteleza), dunia ya Kiarabu iliingia katika hali ya kukata tamaa. Israeli ilifanikiwa kuiteka Sinai, Ukanda wa Gaza, Ukingo wa Magharibi, Jerusalem Mashariki na Milima ya Golan. Hali hii haikuwa tu pigo la kijeshi bali pia pigo la kisaikolojia na kiroho kwa Waarabu na Waislamu.

Katika kipindi hiki cha giza, Al-Azhar alichukua jukumu muhimu la kuhuisha roho ya matumaini. Kupitia mihadhara yake, mawaidha, na makongamano ya kielimu, ulisisitiza kwamba kushindwa kwa mwaka 1967 haikuwa mwisho wa historia, bali ni jaribio la kiimani na changamoto ya umoja wa Kiislamu. Wanazuoni walitumia aya za Qur’ani na Hadithi kutia moyo watu:

“Wala msiwe na udhaifu, wala msihuzunike, na ninyi mtakuwa wa juu ikiwa nyinyi ni Waumini.” (Qur’an 3:139).

Maneno haya yalitumika katika mihadhara mingi ya Al-Azhar ili kusisitiza kwamba ushindi unakuja kwa subira, maandalizi, na mshikamano.

2. Nafasi ya Al-Azhar katika Kuandaa Umma

Miongoni mwa majukumu makuu ya Al-Azhar kabla ya vita vya Oktoba 1973 yalikuwa:

1. Kuelimisha umma kuhusu uhalali wa kidini wa kupigania ardhi iliyovamiwa. Wanazuoni walieleza wazi kwamba kutetea ardhi ya Kiislamu na kulinda heshima ya taifa ni aina ya jihad ya kifardhi, kwa kuwa ni wajibu wa moja kwa moja kwa kila Mwislamu pale inapokuwa vita vya kujilinda.
2. Kutoa khutuba na mihadhara: Katika misikiti mikubwa ya Cairo na miji mingine, khutuba za Ijumaa zilijaa maneno ya kuwatia moyo vijana na wanajeshi. Al-Azhar ulitoa fatwa nyingi kwamba kushiriki katika vita hivi ni ibada na ni fursa ya kupata shahada.
3. Kukuza mshikamano wa Kiarabu na Kiislamu: Wanazuoni walihimiza mshikamano kati ya Misri, Syria, na ulimwengu wote wa Kiislamu. Walisisitiza kwamba vita hivi havikuwa tu vita vya taifa moja bali vita vya Uislamu wote dhidi ya uonevu.

3. Al-Azhar Katika Siku za Vita (Oktoba 1973)

Siku ya tarehe 6 Oktoba 1973, ambayo ililingana na 10 Ramadhani 1393H, ilikuwa siku yenye alama za kiimani. Wakati wanajeshi wa Misri wakivunja ngome ya Bar-Lev na kuvuka Mfereji wa Suez, maelfu ya misikiti chini ya Al-Azhar yalijaa dua na ibada.

Wanazuoni walikuwa mstari wa mbele:

• Walitembelea majeshi mstari wa mbele, wakiwapa maneno ya faraja na kuwapa uhalali wa kidini kupigana.
• Waliongoza maombi ya kijeshi kabla ya mashambulizi.
• Walihimiza wanajeshi kuvumilia njaa, kiu na hofu kwa kuwa ni sehemu ya ibada na kujitolea.

Al-Azhar ulitoa fatwa kwamba askari yeyote atakayekufa akitetea ardhi yake ni shahidi mbele ya Mwenyezi Mungu. Fatwa hizi zilitolewa na wanazuoni wakubwa kama Sheikh Abdul Halim Mahmoud, aliyekuwa Sheikh wa Al-Azhar wakati huo. Maneno yake yalikuwa mwanga wa matumaini:

“Kila risasi inayopigwa katika vita hivi ni ibada, na kila damu inayomwagika kwa ajili ya ardhi hii ni shahada.”

4. Ushirikiano kati ya Wanazuoni na Serikali

Serikali ya Rais Anwar Sadat ilitambua jukumu la Al-Azhar. Kwa hivyo, palikuwa na ushirikiano wa karibu kati ya viongozi wa kidini na wa kijeshi:

• Wanajeshi walipatiwa khutuba na vitabu vya kidini vilivyoandikwa na wanazuoni wa Azhar kuhusu jihad ya kujilinda.
• Redio ya Misri ilitangaza mara kwa mara khutuba kutoka Al-Azhar, zikihimiza mshikamano wa kitaifa.
• Wanazuoni walihusishwa katika mikakati ya kisaikolojia ili kuhakikisha wanajeshi wanaendelea na ari ya vita.

5. Athari za Ushindi

Baada ya ushindi wa Oktoba 1973, ambapo wanajeshi wa Misri walifanikiwa kuvunja ukuta wa Bar-Lev na kurudisha sehemu kubwa ya Sinai, ulimwengu mzima wa Kiarabu na Kiislamu ulipata hali mpya ya kujiamini.

Al-Azhar ulisisitiza kuwa ushindi huu ni matunda ya imani, mshikamano, na kujitolea. Wanazuoni walihimiza taifa kuendelea kushikamana na dini na kuunganisha nguvu za kijeshi na kiroho. Ushindi huu uliwahiwa kutajwa kama kuthibitisha kwamba Qur’an inasema kweli: “Mkiwa na subira na taqwa, hakika njama zao hazitawadhuru kitu” (Qur’an 3:120).

6. Dhamira na Mafunzo

Ushindi wa Oktoba 1973, ukiwa na mchango wa Al-Azhar na wanazuoni wake, ulileta funzo kwamba:

• Ushindi wa kijeshi haupatikani kwa silaha pekee, bali kwa imani thabiti na mshikamano wa kiroho.
• Taasisi za dini kama Al-Azhar zinaweza kuwa nguzo za kimaadili katika mapambano ya kitaifa.
• Vita hivi vilithibitisha nafasi ya Misri kama kiongozi wa ulimwengu wa Kiarabu na Kiislamu.

Hitimisho

Al-Azhar na wanazuoni wake walikuwa kiini cha ujasiri, mshikamano na mshumaa wa imani wakati wa giza baada ya Naksa na katika vita vya Oktoba 1973. Ushindi haukuwa tu ushindi wa kijeshi bali pia ushindi wa kiroho, uliozaliwa kutoka kwa dua, khutuba, na elimu ya wanazuoni wa Azhar.

Kwa hivyo, historia ya Oktoba 1973 haiwezi kusimuliwa bila kutambua mchango wa Al-Azhar – taasisi iliyojitolea kwa zaidi ya milenia moja kulinda dini na taifa. Katika ushindi huu, Azhar ilithibitisha kuwa ni nguzo ya roho ya taifa na nyota ya mwongozo kwa Waislamu kote duniani.

Marejeo

1. عبدالرحيم، أحمد. الأزهر ودوره الوطني في حرب أكتوبر. القاهرة: دار المعارف، 1980.
2. محمود، عبد الحليم. كلمة الأزهر في معركة العبور. القاهرة: المجلس الأعلى للشؤون الإسلامية، 1974.
3. Ramadan, Gamal. The October War: Religion and Morale. Cairo University Press, 1985.
4. El-Awaisi, Abd al-Fattah. The Role of Islam in the October War. Islamic Quarterly Journal, 1986.
5. وثائق الأزهر الرسمية، أرشيف دار الكتب المصرية، قسم حرب أكتوبر.